Kasa di Kultura di Guiné-Bissau nansi na Lisboa

I na sedu “Nô kasa”, suma ku nô ta fala na Guiné-Bissau. I assim ku kultura di Guiné-Bissau na kumsa sintidu na Lisboa: suma si kontra bu sta na bu kasa. Dia 20 di janeru di 2024 fika pa senpri markadu suma ki dia nundê ku Kasa di Kultura di Guiné-Bissau nansi nel na kapital purtuguis.  Un kau nundê ku ê misti pa i sedu kau di mostra kultura ku diversidadi. Kusas di libru ku musika, di cinema ku tiatru, badju di gósi ku di antigus suma tan kusa di m’pulma m’pulma pa garbata djirêsa. 

Mundo ku sta na mira.

Na kilis k djunta kabesa pa kiria ês kasa i sta nomis garandi di kultura ku akademia (Miguel de Barros, António Soares – Tony Tcheka), kaba centenário di Cabral, líder más garandi di Guiné ku Caoberdi el ku sedu orden di dia: Amílcar Lopes Cabral, ku luta pa liberta cultura di kil dus povo. Un data ku na bin tene manga di djuntamentu di guintis na mundu ntidu, na és anu di 2024 pa lembra Cabral, ku direson di Fundason ku mesmu nomi i ku tene si kau na Sidadi di Praia, Djiu di Santiagu.

Na dia ki na kompleta 51 anu di mortu di Cabral, dia 20 di janeru, ku CCGB na nansi, pa marka un revuluson.

Rita Ié, mindjer guineensi ku na sedu diretora di CCGB, i na pera kuma és na bin sedu un plataforma nundê ku “tanbé, nô na pudi fasi nô lutas, pabia kultura i un manera di risistênsia” mutur pa muda sosiedadi.

Nin manera ku i ka tene sedi, skirbidur Amadu Dafé, ku sedu un di kilis ku na sta dianti di é tarbadju, i na odja ê inaugurason suma un “ason di koragen”, pa mostra kuma nin manera ku kau ka tem inda, “kultura sta na sintidu di guintis logu i na pudi sedu”.

Fidju di Guiné na Lisboa

Lisboa i un sidadi ku tene tchiu balur pa fidjus di guiné, pabia di manera ku stória djunta dus povo ku si língu.  Na és sidadi ku manga delis ta tchiga tudu sumana, pa manga di anus, pa buri kunhisimentu na formason, ou pa buska bida mindjor. Ma, si nô djubi pa kê ku ten na kultura dentru di Portugal, si nô djubi kê ku ta passa na inprensa, ba kin ku ê ta mostra lá, fidjus di Guiné ka ta odjadu tchiu – tirandu kilis ku ta luta pa sê kabesa na música, na skirbi libru, na jornalismu, na moda ou na djugu suma tan na tiatru.

Pa manga di djinti ku ta pensa, és puku visibilidade ku rikonhesimentu di kultura di Guiné na diáspora purtuguis ku na mundu i pabia di djunda-djunda na política di Guiné ku ta pui pulitika kultural ka ten kaba stadu ka ta remendadu na és tipu di kusas.

Amadu Dafé, skirbidur di libru, konta kuma és prujetu nansi na un “korson ku vontadi ke manga di djorsons di fidju di Guiné da diáspora tene ba dja” pa mostra utrus povus si kultura, ku kê ku i sêdu dentru del. Manera di sta, si identidadi.  

Ideia “i ka original, nô ka na n’gaba nô kabesa” suma ku Dafé fala. Kê ku nô fasi i “pega oportunidadi” di djunta guintis ku tene kapasidadi di tarbadja na ês tipo di projetu, ku mora na Portugal i ku tene tempu pa tarbadja na Kasa di Kultura di Guiné-Bissau pa da risposta ku sedu pirsis li na és diáspora ku kil utrus.   

Un kasa pa tudu djinti, i ka ten rasa i ka ten kor 

Portas di Kasa di Kultura ka na iabri son pa fidjus di Guiné, suma ku Dafé fala: “kultura di Guiné ku más na mostradu, ma tudu djinti na pudi benifisia di Kasa, fidju di Guiné ku utru nasionalidadi”.

És dia sábadu, 20 di Janeru, i sedu data ku sinala 51 anu ku Cabral matadu i na sedu tan data ku Kasa Di Kultura na mostradu pa tudu mundu, na sedi di UCCLA (União das Cidades Capitais de Língua Portuguesa), banda di 3:30 di tardi.

Nô na bin kunsi kil programa ku ê na disinvolvi é anu. I tem tris kusas ku ê torna publiku ku sedu: “Centenário de Cabral”, “Prémio Literário Vasco Cabral” i “Ora di Kanta Tchiga” (pa lenbranta djintis di kê ku José Carlos Schwarz sedu i kê ku i fasi).

És kasa di kultura na tene inda un kau online nundê ku tudu kilis ku sta na mundu di cultura na nô tera, na tene si informason dispunível pa púbis, ku kilis ku misti kusi kultura di Guiné. 

Mindjer di Guiné dianti di és revuluson ku nansi na Lisboa

Rita Ié el ku sedu nomi di diretora di CCGB. El i un mindjer “ku tene djirêsa pa sta dianti”, ku ta bisti kamisa i pega tessu, suma ku Amadu Dafé falanu.  

“n’da kara ma nô tchiu ku djunta pa prumovi kultura di Guiné i pa lebal inda más lundju, fasi pa i kunsidu kil ku no ta fasi di bom na nô tera, pabia i ka son mau nutísia ku ta difini un tera, kila propi i kusas isoladu na un tera ku sedu riku na kultura, ku riku kaba i tchiu”, i kontanu és diretora Rita. 

Pa é responsável di Kasa Di Kultura, kil ku mas inportanti riba di tudu i pa pensa di kuma si “tudu” djinti ka djunta nô ka na pudi bai lundju. “i si nô papia di mindjeris, anôs nô tene un papel garandi na kultura di Guiné, anôs i ku más ta kiria ku mostra kultura di Guiné, n’na papia di ‘mandjuandadi’, isenplu ke n’na dá. Ma i ka son mindjeris: tudu djinti dibi di pui mon”.

“Nô ka na konta son ku fidjus di Guiné, ma ku tudu kumunidadis ku djunta li na Lisboa ku Portugal”. Ki utrus kusa ta kunpudu garan garan.

Kasa di Kultura tene dja apoio di si “ermons” kabrianus. Ângela Barbosa, ku sedu kil ku ta tama konta di Centro Cultural di Caoberdi, tera ku djunta mon na luta ku Guiné pa durba kolon, é mostra di kuma ê sta kontenti ku ê bom noba di Kasa di Kultura di Guiné-Bissau i ê na garanti di kuma tudu ê na fasi pa ka fora programa ku atividadis di sê ermons di Guiné.   

I na pera di kuma Kasa di Kultura CCGB na bin sedu um “kau ku na tisi kultura di Guiné-Bissau pa tudu djinti, ku ka na djunta ku pulitika, nin ku partidus, ku na sirbi kultura, ku na gasidja rikessa kultural ku identidadi di fidjus di Guiné”. “Nspera di kuma nô na sêdu parserus, nô n’dianta” i kabanta. 

Lisboa i kau di kumsada, mundu i distinu 

Mónica Cosas i ajenti brasileru ku ta yalsa kultura ku arti i ke tarbadja ku garandis musikus di Guiné-Bissau, i pui elis na kartasis garandi na Brasil. Kuma i na sukta pa és Kasa di Kultura “sedu un kasa ku na bin mostra kultura di Guiné, i ka son na Portugal, mas na mundu ntidu”.  

Pa Kila e na spêra di kuma Kasa di Kultura CCGB na sedu um kau ku na mostra kultura pa utrus djintis ku ta bin pasia na Lisboa, pa garbata pa lebal pa utrus kau na mundu.  “Suma mi ki brasileru, ajenti d arti ku musika, si n’kunsi kultura di Guiné-Bissau, mas fundu, na un kasa suma és, n’pudi lebal nha tera pa bai mostra la”.

I ta fasi ba dja falta un kasa ku na mostra kil ku Guine ta fasi na kultura. Kin ku fala kila i Neusa, imigranti di Guiné na Lisboa, ku fala kuma CCGB na bin intchi lugar ku falta ba pertu di Casa di Angola, Centro Cultural di Caoberdi ku Brasil – ku ta fasi mesmu kusa pa mostra sê kultura na Portugal.  

I torna un kusa garandi “pa nô tene un kau pa mostra no kultura riku i ku manga di orijen” li na Portugal, i na mundu a partir di Lisboa, i fala. Ê dibi di mostra tambi di kuma “nô ka tene só un kusa, ma mangadel, suma moda i stilistas garandi suma Alfa Cante”.

---

---

O jornalismo que a Mensagem de Lisboa faz une comunidades,
conta histórias que ninguém conta e muda vidas.
Dantes pagava-se com publicidade,
mas isso agora é terreno das grandes plataformas.
Se gosta do que fazemos e acha que é importante,
se quer fazer parte desta comunidade cada vez maior,
apoie-nos com a sua contribuição:

Também poderá gostar: